Geta là gì?
“Geta” (下駄) là tên gọi của một loại guốc gỗ truyền thống Nhật Bản, thường được người dân xứ Phù Tang mang cùng Kimono hoặc Yukata trong các dịp lễ hội, trà đạo hay những buổi dạo phố mùa hè.
Guốc gỗ Geta có thiết kế độc đáo gồm một tấm đế gỗ phẳng và hai thanh trụ nhỏ (gọi là răng) bên dưới, giúp nâng bàn chân cao khỏi mặt đất, tránh bẩn khi đi mưa hoặc trên đường đất. Mỗi bước chân trên đôi guốc gỗ phát ra âm thanh “cộc cộc” quen thuộc, tạo nên một bản nhạc mộc mạc,
Phần quai của geta gọi là “hanao”, được bọc vải mềm, đa dạng màu sắc và hoa văn. Người Nhật tin rằng hanao không chỉ giúp cố định bàn chân mà còn thể hiện phong cách và cá tính riêng - người giản dị chọn màu trầm, người trẻ trung chọn hoa văn nổi bật.
Geta là guốc gỗ truyền thống của Nhật Bản thường mặc chung với Kimono, Yukata
Nguồn gốc và lịch sử hình thành của guốc gỗ Geta Nhật Bản
Guốc gỗ Geta xuất hiện từ hàng trăm năm trước, được cho là có nguồn gốc vào thời kỳ Heian (794 - 1185), khi tầng lớp quý tộc Nhật Bản bắt đầu sử dụng guốc gỗ để giữ cho kimono không chạm đất.
Đến thời kỳ Edo (1603 - 1868), geta trở nên phổ biến trong đời sống thường nhật. Người dân từ thương nhân, thợ thủ công đến geisha đều sử dụng, và mỗi tầng lớp lại có một kiểu geta riêng. Nhìn vào phần đôi geta là có thể phân biệt được thân phận và địa vị. Với tầng lớp quý tộc, geta không chỉ được làm từ gỗ quý mà còn được chạm khắc họa tiết cầu kỳ, tinh xảo như rồng, cá chép… Với tầng lớp thông thường thì đôi geta trông đơn giản hơn, sử dụng gỗ thường và để màu mộc, trơn.
Guốc gỗ geta phổ biến trong đời sống thường nhật
Sang thời kỳ Meiji (1868 - 1912), Nhật Bản bước vào thời kỳ hiện đại hóa, giày da phương Tây bắt đầu du nhập. Tuy nhiên, geta vẫn được giữ lại trong những dịp lễ truyền thống như lễ hội Obon, Tanabata hay các buổi trà đạo.
Cấu tạo và đặc điểm
Guốc gỗ Geta có cấu tạo khá đơn giản nhưng mang nhiều ý nghĩa trong từng chi tiết. Một đôi geta truyền thống gồm ba phần chính:
- Đế gỗ (Dai): Là phần thân chính, được làm từ gỗ có hình chữ nhật hoặc bầu dục . Đế được bào nhẵn, giữ nguyên màu gỗ tự nhiên, đôi khi phủ sơn mài để tăng độ bền
- “Răng” guốc (Ha): Phần răng ở dưới để nâng đế khỏi mặt đất, tạo nên dáng đặc trưng của geta. Giúp người mang giữ dáng thẳng, tránh bẩn khi đi trên nền ướt, đồng thời tạo nên âm thanh “cộc cộc” đặc trưng, được xem là nét duyên riêng của guốc gỗ Nhật Bản.
- Quai (hanao): Được làm từ các loại vải khác nhau, có phần đệm mềm bên trong để không làm đau chân. Màu sắc và hoa văn của hanao rất đa dạng – từ trơn, tối giản đến rực rỡ, phù hợp cho từng mùa lễ hội.
Geta có cấu tạo khá đơn giản nhưng mang nhiều ý nghĩa
Công dụng và ý nghĩa biểu tượng của guốc gỗ Geta
Bảo vệ bàn chân: Ban đầu, guốc gỗ Geta được tạo ra với mục đích thực dụng: giúp người Nhật giữ cho chân và áo kimono luôn sạch khi di chuyển trên những con đường đất hoặc trong thời tiết mưa ẩm. Nhờ hai thanh trụ ở dưới đế, bàn chân được nâng cao hơn mặt đất, tránh bùn đất và nước mưa bắn lên quần áo.
Ngoài ra, cấu trúc này còn giúp người mang giữ thăng bằng, dáng đi nhẹ nhàng và thẳng lưng, điều mà người Nhật coi là biểu hiện của sự thanh lịch và chuẩn mực.
Nét đẹp của trang phục truyền thống: Là phụ kiện không thể thiếu khi mặc Kimono, Yukata, và các trang phục truyền thống. Là sự kết hợp hài hòa mang nét đẹp đặc trưng của xứ sở mặt trời mọc.
Guốc gỗ geta là trang phục truyền thống với nhiều giá trị văn hóa của người Nhật
Biểu tượng văn hóa: Về lâu dài, guốc Geta không chỉ là vật dụng mà còn trở thành một biểu tượng văn hoá. Âm thanh “cộc cộc” vang lên mỗi khi bước đi được xem là âm thanh của mùa hè, của những buổi lễ hội Obon rộn ràng và những con phố cổ Kyoto yên bình.
Đại diện cho tinh thần Wabi - Sabi: Triết lý thẩm mỹ coi trọng vẻ đẹp mộc mạc, không hoàn hảo và giản dị của thời gian. Mỗi đôi geta, qua năm tháng sử dụng, sẽ in dấu thời gian, trở nên bóng hơn, trầm hơn - như minh chứng cho hành trình sống của chủ nhân.
Các loại guốc Geta phổ biến hiện nay
Trải qua nhiều thời kỳ, guốc gỗ Geta đã được biến tấu thành nhiều kiểu dáng khác nhau, phù hợp với từng tầng lớp xã hội và mục đích sử dụng. Dưới đây là những loại geta tiêu biểu, mỗi loại đều mang nét riêng về hình dạng và ý nghĩa văn hoá:
Geta thường (Komageta):
Là loại phổ biến nhất, có hai thanh trụ (ha) ở dưới đế, thường được người dân mang hằng ngày cùng yukata hoặc kimono nhẹ. Dáng guốc thấp, dễ di chuyển, âm thanh “cộc cộc” vang nhẹ nhàng trên phố.
Okobo (còn gọi là Pokkuri hoặc Koppori):
Loại geta có đế cao nguyên khối, thường được các geisha học việc (maiko) mang. Đế cao từ 10 - 15cm, làm bằng gỗ sơn mài bóng hoặc gỗ tự nhiên rỗng ruột để tạo tiếng “pokkuri” khi bước đi - âm thanh tượng trưng cho sự duyên dáng, trẻ trung của maiko.
Tetsugeta:
Loại geta gắn đế kim loại, thường được võ sĩ hoặc người luyện võ truyền thống sử dụng để rèn luyện sự thăng bằng và sức mạnh cổ chân. Đây là biến thể mang tính thực hành và thể lực hơn là thời trang.
Koshi Geta:
Guốc dáng cao, được giới thượng lưu và võ sĩ thời Edo ưa chuộng. Phần đế dày, chắc chắn, thường phủ sơn đen bóng, thể hiện địa vị và phong thái trang trọng.
Geta có nhiều loại mang nét riêng về hình dạng và ý nghĩa văn hoá
Yanagigeta:
Loại geta có đế uốn cong nhẹ như cành liễu (yanagi), giúp dáng đi uyển chuyển, nữ tính hơn. Phổ biến ở phụ nữ vùng Kyoto, thường đi cùng kimono dệt tay.
Kirigeta:
Dạng geta có đế thấp, phẳng và nhẹ, thường được dùng trong sinh hoạt hằng ngày hoặc trong nhà. Đây là loại geta thực dụng, gần gũi nhất trong đời sống thường dân.
Ipponba Geta:
Loại geta chỉ có một thanh trụ duy nhất ở giữa, đòi hỏi người mang có khả năng giữ thăng bằng tốt. Thường xuất hiện trong võ thuật, sân khấu kịch Noh hoặc hình tượng thần Tengu, nên còn gọi là “Tengu Geta”.
Ukon Geta:
Là dạng geta hiện đại, phần đế thấp và có lót cao su chống trượt, thường dùng cho du khách hoặc trong lễ hội. Dáng nhẹ, dễ mang, vừa giữ phong cách truyền thống vừa tiện dụng.
Nhờ sự đa dạng đó, geta không chỉ là đôi guốc gỗ truyền thống mà còn là một kho tàng thiết kế mang tính biểu tượng – nơi mỗi hình dáng kể lại một câu chuyện riêng về tầng lớp, nghề nghiệp và phong cách sống của người Nhật qua từng thời kỳ.
Cách người Nhật hiện đại gìn giữ và biến tấu guốc Geta
Dù cuộc sống hiện đại đã thay đổi nhiều, nhưng ở Nhật Bản, guốc gỗ Geta vẫn được trân trọng như một phần của di sản văn hoá. Người Nhật không chỉ gìn giữ những đôi geta truyền thống trong lễ hội mà còn biến tấu chúng thành phụ kiện thời trang độc đáo, phù hợp với lối sống ngày nay.
Trong các lễ hội mùa hè, đặc biệt là lễ hội Obon hay Hanabi, hình ảnh người dân mang yukata cùng đôi guốc geta vẫn rất quen thuộc. Tiếng “cộc cộc” vang lên giữa đêm pháo hoa đã trở thành âm thanh gợi nhớ về mùa hè, về sự đoàn tụ và niềm vui giản dị.
Geta cùng yukata là trang phục được sử dụng nhiều trong các lễ hội
Không dừng lại ở đó, giới trẻ Nhật còn mang đến luồng gió mới cho geta - kết hợp chúng với trang phục hiện đại như jeans, váy dài hoặc áo khoác vintage… Nhiều thương hiệu thời trang đã thiết kế trang phục với nhiều nét phá cách, hiện đại nhưng vẫn phối được với geta, mang đến nhiều sự đổi mới, bên cạnh đó vẫn giữ được nét văn hóa trong trang phục.
Các nhà thiết kế thời trang ngày nay đều giữ nét đẹp từ guốc gỗ Geta
Cách người Nhật bảo tồn geta không chỉ nằm ở việc giữ nguyên hình thức cũ, mà còn ở khả năng thổi sức sống mới cho một món đồ truyền thống. Nhờ đó, guốc gỗ Geta vẫn tiếp tục tồn tại giữa thời đại công nghệ - như một biểu tượng của sự bền bỉ, sáng tạo và tinh thần trân trọng cái đẹp mộc mạc.
Guốc gỗ Geta và cảm hứng thủ công trong văn hóa Việt
Điều thú vị là giữa guốc gỗ Geta của Nhật Bản và guốc mộc Việt Nam – vốn từng gắn bó với hình ảnh người phụ nữ xưa – lại có nhiều nét tương đồng. Cả hai đều được tạo nên từ bàn tay khéo léo của những người thợ thủ công, sử dụng vật liệu tự nhiên như gỗ và vải, mang trong mình câu chuyện về sự giản dị, bền bỉ và tinh tế của người Á Đông.
Nếu guốc Geta đại diện cho tinh thần thanh lịch, nhịp sống thiền định của người Nhật, thì guốc mộc Việt lại gợi lên nét duyên dáng, dịu dàng của người phụ nữ truyền thống. Dù khác nhau về kiểu dáng hay công năng, nhưng cả hai đều phản ánh nét đẹp văn hóa và sự trân trọng lao động thủ công – nơi mỗi đôi guốc không chỉ là vật dụng mà còn là tác phẩm nghệ thuật.
Ngày nay, nhiều nghệ nhân Việt cũng đang tái hiện hình ảnh guốc mộc theo phong cách mới, kết hợp yếu tố Nhật Bản để tạo nên những thiết kế mang hơi thở Á Đông hiện đại. Sự giao thoa này không chỉ là cầu nối văn hóa mà còn truyền cảm hứng để thế hệ trẻ trân trọng giá trị truyền thống, đồng thời sáng tạo theo cách riêng.
Mua guốc gỗ Geta Nhật Bản ở đâu?
Khi chọn mua guốc gỗ Geta, bạn nên ưu tiên những địa chỉ uy tín, có thông tin rõ ràng về chất liệu và nguồn gốc sản phẩm. Một đôi Geta chuẩn cần được làm từ gỗ tự nhiên như hinoki hoặc tuyết tùng, xoan đào, có quai hanao mềm mại, đế vững chắc và phát ra âm thanh “cộc cộc” đặc trưng khi di chuyển. Người mua nên tránh hàng quá rẻ hoặc không ghi rõ xuất xứ, vì dễ gặp sản phẩm kém chất lượng, nhanh hư hỏng.
Tại Việt Nam, bạn có thể chọn Thiên Phát - thương hiệu chuyên sản xuất và phân phối các mẫu guốc gỗ thủ công. Một số dòng sản phẩm tại đây mang phong cách Nhật Bản, phù hợp cho cả nhu cầu sưu tầm lẫn sử dụng hàng ngày. Mua tại những địa chỉ như Thiên Phát giúp bạn yên tâm về chất lượng, kiểu dáng và chế độ bảo hành rõ ràng.
Guốc gỗ Geta không chỉ là một món đồ mang đậm dấu ấn văn hóa Nhật Bản, mà còn là biểu tượng của sự tinh tế và gìn giữ truyền thống qua thời gian. Từ những đôi guốc mộc mạc của thời xa xưa đến các phiên bản hiện đại được biến tấu sáng tạo, Geta vẫn luôn hiện diện như một phần linh hồn của nghệ thuật thủ công Á Đông nói chung và Nhật Bản nói riêng.
